ВАШИНГТОН. KazUnite – Америка Құрама Штаттары 1991 жылы Қазақстанның тәуелсіздігін мойындаған алғашқы елдің бірі және содан бері қауіпсіздік пен экономикалық дамудағы берік серіктес болып келеді. Бұл туралы АҚШ Мемлекеттік департаментінің баспасөз қызметі мәлімдеді.
«АҚШ 1992 жылы қаңтарда Алматыда елшілігін ашты. Содан кейін елшілік 2006 жылы жаңа елорда Астанаға көшті. Америка Құрама Штаттары 2009 жылы Алматыда Бас консулдығын ашты. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бергі жылдарда екі ел 2018 жылдан бері кеңейтілген стратегиялық серіктестік деп аталатын берік және кең ауқымды екіжақты қарым-қатынасты дамытты», – делінген АҚШ Мемлекеттік департаментінің ақпаратында.
«Қазақстан – ядролық қарудан бас тартқан жаһандық көшбасшы»
Сонымен қатар Мемлекеттік департамент Қазақстанның Вашингтондағы (2010, 2016), Сеулдегі (2012) және Гаагадағы (2014) ядролық қауіпсіздік саммиттеріне қатысуы Қазақстанның қауіпсіздік және ядролық қаруды таратпау саласындағы ынтымақтастығы қарым-қатынастың негізі болып саналатынын атап өтті. «Қазақстан ядролық қаруды таратпау саласындағы өзінің жаһандық көшбасшылығын алғаш рет 1993 жылы Кеңес Одағынан қалған ядролық қарудан бас тартып, Семей полигонын жапқанда көрсетті. Содан кейін Америка Құрама Штаттары Қазақстанға ядролық қару-жараққа арналған материалдарды және оларды қолдаушы инфрақұрылымдарды жоюға көмектесті. 1994 жылы Қазақстан Америка Құрама Штаттарына жарты тоннадан аса қару-жарақ уранын берді. 1995 жылы Қазақстан өзінің соңғы ядролық оқтұмсықтарын алып тастады және АҚШ-тың көмегімен 2000 жылдың мамырында 181 ядролық сынақ туннельдерін пломбалауды аяқтады. Келесі онжылдықта Америка Құрама Штаттары мен Қазақстан ядролық сынақтар өткізетін тағы 40 туннельді тығыздау бойынша бірлесіп жұмыс істеді. 2021 жылы Америка Құрама Штаттары «Тәжірибе алаңында» осал бөлінетін материалдарды қорғауға және ядролық материалдардың таралуына қарсы тұруға бағытталған бірнеше жобаларды аяқтады. АҚШ пен Қазақстан бірлесіп, Қазақстанның үш зерттеу реакторының екеуін төмен байытылған уран отынына айналдырды және Қазақстаннан барлық сәулеленбеген жоғары байытылған уран отынын алып тастады», – деді АҚШ Мемлекеттік департаментінен.
2017 жылы АҚШ пен Қазақстан Алматы маңында ядролық қауіпсіздік бойынша жергілікті, аймақтық және халықаралық мамандарды оқыту және ақпараттандыру үшін пайдаланылатын Ядролық қауіпсіздік бойынша оқу орталығын ашты. Қазақстан Еуропадағы қарулы күштер туралы шартқа (1992), Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа (1993), Химиялық қару туралы конвенцияға және сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шартқа (2001) қол қойды. 2015 жылы Қазақстан үкіметі Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттікпен 2019 жылы алғашқы жөнелтілімдерін алған төмен байытылған уран банкін орналастыру туралы келісім жасады. Бірлескен қауіптерді азайту бағдарламасы аясында АҚШ Қазақстанға көмектесу үшін 500 миллион доллардан аса қаражат жұмсады.
Екі ел арасындағы әскери байланыс
«Қазақстанның қауіпсіздік күштері АҚШ-тың «Халықаралық әскери білім және оқыту бағдарламасы», «Шетелдік әскери қаржыландыру бағдарламасы», «Шетелдегі гуманитарлық апаттар және азаматтық көмек» бағдарламасы, Уэльс бастама қоры, Жаһандық бейбітшілік операциялары бастамасы және серіктестік әлеуетін арттыру бағдарламасынан қаражат алады. Қазақстан әскерилері АҚШ қаржыландыратын «Дала қыраны», «Викинг», «Ейгер арыстан» және «Шанти Праяс» сияқты әскери жаттығуларға қатысады», – делінген ақпаратта.
Екіжақты экономикалық қатынастар
Қазақстан Америка Құрама Штаттарының 81-ші ірі сауда серіктесі болып саналады. 2021 жылы екі жақты сауданың жалпы сомасы 2,5 миллиард долларды құраған. АҚШ фирмалары мұнай-газ секторында шоғырланған Қазақстанға ондаған миллиард доллар инвестиция құйған. 1994 және 1996 жылдардан бері АҚШ пен Қазақстан арасындағы екіжақты инвестициялық келісім және қосарлы салық салуды болдырмау туралы шарт жұмыс істеп келеді. Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына 2015 жылдың 30 қарашасында мүше болған.
«Америка Құрама Штаттарының 1974 жылғы Сауда туралы Заңының 402 және 409-тараулары Президенттің Конгреске жарты жылда бір рет Сауда заңының Джексон-Вэник түзетуіне сәйкес келетін елдердің, соның ішінде Қазақстанның эмиграция еркіндігі туралы Заңның ережелерін сақтауды жалғастыруы туралы есеп беруін талап етеді. АҚШ Коммерциялық қызметі кеңес беру, нарықты зерттеу және қазақстандық бизнеспен сәйкестік бағдарламасы арқылы қазақстандық нарыққа шығуға тырысатын америкалық бизнеске қолдау көрсетеді», – деді АҚШ Мемлекеттік департаментінен.
Қазақстанның халықаралық ұйымдарға мүшелігі
Қазақстан мен АҚШ та көптеген халықаралық ұйымдар арқылы өзара әрекеттеседі. Қазақстан – Біріккен Ұлттар Ұйымының, Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының (ЕҚЫҰ) және Еуроатлантикалық әріптестік кеңесінің мүшесі. Қазақстан 2017-2018 жылдары БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі атанып, 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық етті. Сонымен қатар Солтүстік Атлантикалық Шарт Ұйымының (НАТО) «Бейбітшілік үшін әріптестік» бағдарламасының белсенді қатысушысы болып саналады. Қазақстан Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары кеңесін құрды. Қазақстан – сондай-ақ Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымына (ҰҚШҰ) және Шанхай ынтымақтастық ұйымына (ШЫҰ) мүше.
