Шерзат төңірегінде ушыққан жағдай мен ақтөбелік полицейдің ерлі-зайыптыларды мас күйінде қағып, мерт қылуы полиция саласында шынайы, түбегейлі, терең реформалар қажеттігін көрсетіп, шырқырауда.

Шынайы реформалар қандай? Бұл – ең алдымен жүйелі бетбұрыстар. Полицейлер қатарын тазалап, жемқорларды жазалаудың тиімді жүйесі қалыптаспай, олардың жыл сайын жалақысын өсірудің мәнісі жоқ. Мысалы, Грузияда 10 лари (1800 теңге) пара алғаны үшін полицей 9 жылға бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Ал екі баланы жетім қалдырып, жап-жас қыз бен жігіттің өмірін қиған ақтөбелік экс-құқыққорғаушыға да 9 жыл берді.

Егер грузин тәжірибесіне жүгінсек, салық және кеден заңнамасы реформаланбай, полиция реформасы жасалынбайды, өйткені, қаржы ресурстары шешуші рөл атқарады.

Полицейлердің білім беру жүйесі жаңартылып, адамгершілік пен адалдық басты құндылықтарына айналып, Этика кодексі жұмыс істемей, олардың формасын алмастырғаннан ешнәрсе өзгермейді.

Ішкі істер құрылымын басқару жүйесі өзгермей, аяқ астынан полиция жазалаушы емес, халыққа қызмет көрсететін органға айналады деп күту қисынсыз.

Грузиядағы реформаларды бұрын иғына погон тақпаған, жемқорлықпен аттары былғанбаған, тек жұмысты жақсы ұйымдастыра алатын кілең жас менеджерлер жасады. 2004 жылы Ішкі істер министрі болған Вано Мерабишвили мен оның орынбасарлары, департамент басшыларының басым бөлігі – бұрын құқыққорғау жүйесінде істемегендер еді. Министр 36 жасында – командасының ең жасы үлкен «ақсақалы» болды.

Ал оның орынбасарлығына Екатерина Згуладзе 27 жасында тағайындалып, журналистерге ашық әрі жылдам жауап беретін басшылардың біріне айналды.

Басшылары ғана емес, іріктелініп алынған полицейлердің басым бөлігі – кешегі университет түлектері, сол кездегі үкімет мүшелері сияқты ешқашан сыбайлас жемқорлыққа ұрынбағандар болды.

Полиция құрамының толық жаңартылу себебіне қатысты реформаның сараптама жағына жауап берген Шота Утиашвилимен кездескенімде мынандай пікір айтқан. «Бірінші рет пара алу қиын. Ал пара алмайтын ортада пара алу – одан да қиын». Полицейге пара алмау аз, пара алған әріптесін көріп, айтпай қалса, қатаң қылмыстық жауапкершілікке тартылады.

Кезінде (2003 ж) халықтың 10% ғана сенген полиция реформа жасалған кезеңнен бері әскер мен шіркеуден кейінгі ел сенетін мекемеге (IRI, 2023 ж. сенім деңгейі – 67%) айналды. Оның рейтингісі БАҚ, парламент, президент әкімшілігі, соттан да жоғары. Ал Грузиядағы соңғы саяси оқиғаларға қатысты полиция рейтингі қалай өзгеретіні – алдағы мәселе.

Тбилисиде 2019 жылы полиция реформасындағы коммуникациялық тәсілдер жайлы жасаған зерттеудің толық нұсқасы:
https://www.astanacivilservicehub.org/…/Case-study…

Сурет: қаза болған ақтөбелік ерлі-зайыптылар суреті интернеттегі ашық дерек көзінен алынды