KazUnite – Былтыр Ресейде Бәтима Бөлесімқызының атына Орынбор қаласынан көше беру туралы ұсыныс жасалып, қоғам белсенділері петиция жариялаған болатын. Балалар үйін басқарған жылдарында 1500 жетім баланы тәрбиелеп, қанаттыға қақтырмай қамқор болған Бәтима Тазекеноваға “Мың баланың анасы” деген атақ беріп, есімін мәңгі есте қалдыруды армандаған Юрий Шатунов қайтыс боларынан аз ғана уақыт бұрын осы ұсынысты қолдап, өзі жүріп қол жинады. Қазақ анасының есімінің өшпегенін қалады. Бірақ әнші арманына жете алмай көз жұмды.
«Енді Юраның өзіне ескерткіш тақта қою мәселесі тұр алдымызда. Ол қалай шешілер екен?» деп жазып жатыр қоғам белсенділері баспасөз беттерінде. Әзірге әншіге Орынбор қаласында шағын мемориал тақта қойылыпты. Бәлкім, Орынбор жерінде келешекте қорғансыз баланы құшағына қысқан Бәтима анасы екеуінің мүсіні бой көтерер… Ақ раушан гүлдерімен көмкерілген…
1980 жылдардың аяғына қарай дүниені дүр сілкіндірген, сол кездегі жастардың кумирі болған “Ласковый май” тобының әншісі Юрий Шатунов бір сұхбатында “Жаныма ең жақын адам – Валентина Тазекенова. Ол менің екінші анам”, – деп айтып қалды. Шатуновтың жақын адамы кім екен деп үнемі жаңалықтарына құлақ түріп жүретін жандардың бірі мен де әлгі адамның фамилиясына елең ете қалдым.
Валентина Николаевна Тазекенова. Ол кім? Шатунов неге оны елжірей еске алады? Бұл бір баяны бөлек хикая.
Валентина Николаевна Тазекенова ұзақ жылдар Ресейдің Орынбор қаласындағы Балалар үйін басқарған екен. Сол балалар үйінде тәрбиеленген әнші Юрий Шатунов анам деп атаған кісінің суретіне үңіліп отырып, оның қазақ әйелдеріне ұқсайтыны назарымды аударды. Есімі орысша болғанмен, тегі де қазақша тәрізді. Ғаламтор ақтарып, мәлімет іздестіре бастадым.
Wikipedia-дан “Валентина Николаевна Тазекенова – Бәтима Бөлесімқызы Тазекенова. Орынбордағы Балалар үйіне басшылық жасаған ардақты ұстаз. Ресейдің еңбек сіңірген мұғалімі, педагогика ғылымдарының кандидаты, Лунчарский атындағы сыйлықтың лауреаты. “2 дәрежелі Отан алдындағы қажырлы еңбегі үшін” медалінің екі мәрте иегері” деген мәлімет оқыдым. Бірақ ұлты туралы ақпарат кездестірмедім. “Есімі Бәтима, демек қазақ” деген ойыма беки түстім.
Ғаламтор ақтарып отырып, “2015 жылы 21 қаңтарда ұзаққа созылған дерттен қайтыс болды” деген ақпаратпен қоса, қаншама шәкірттерінің қимастықпен жазған қоштасулары ол кісінің өмірі мен тағдыры туралы тереңірек білуге жетеледі.
Орынбор қаласындағы Халықаралық “Қазақ тілі” қоғамының төрайымы Сәуле Тайекешоваға қоңырау шалып, есімін атағаным сол еді: “О, ол кісі аңыз адам ғой! Көздері жасты, жүректері жаралы, тағдыры аямаған мыңдаған балаға жүрегінің төрінен орын беріп, аналық махаббатымен аялаған болмысы бөлек ғажайып жан ғой. Білесіз бе, ол қазақ әйелі,”- деді менің не сұрағым кеп тұрғанын сезгендей.
Бәсе, түйсігім алдамаған екен. Суретінен-ақ қазақ аналарына тән бір жылылық пен жайлылық аңғарылған еді.
“Балалық шақ деген не екенін білмей, ана мейірімін аңсай, жүректері сағыныштан өртене, балалар үйінің сұп-суық темір керуетінде бүк түсе тұнжыраған балалардың маңдайынан сипаған бірден бір адам Валентина Николаевна болатын. Қызметкерлеріне қояр талабы темірдей, ал балаларға деген мейірімі көлдей, табиғаты мамыражай, дархан пейілді жан саналы ғұмырын жетім балаларды тәрбиелеуге арнады,”-депті басылым беттерінде Бәтима Бөлесімқызы туралы.
КСРО деп аталатын алып мемлекет даму үрдісінен жаңылып, 1986 жылғы “қайта құру” аталған аласапыран кезеңде Балалар үйін басқарған Бәтима Бөлесімқызы мықты басқарушылық қабілеті мен беделінің арқасында жетім балаларға арналған мекемені құлдыратпай қиындықтан алып шығыпты. Тағдыр-талайы тас жетім еткен балаларды тәрбиелеп, білім берумен қатар, отбасы мейірімін сезінетіндей жағдай қалыптастыруға бар күшін салыпты деседі. Осылайша 30 жылдан астам тек Орынбор қаласындағы ғана емес Ресейдің басқа да өңірлерінде ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларды тәрбиелейтін бірнеше мекемені басқарады. Ол жүрегі шерлі балалармен жұмыс істеу тек ұстаздың ұстазының ғана қолынан келетін қиын да жауапты жұмыс екенін ұққан жандарды айналасына жинай білді.
Балалар үйінің тәрбиеленушілерін өз балаларындай көріп, бар игі істі жанын сала істейтін Бәтима Бөлесімқызын қала, облыс басшылары ерекше сыйлап, барлық бастамаларын қолдайтын.
Ал балалар үйінің тәрбиеленушілері мен мыңдаған түлектер Бәтима апайды “мама” деп атапты. Біреуді жәй ғана “мама” деп атай салу мүмкін емесі белгілі ғой.
“Мен 32 жылдан бері жетім балаларды тәрбиелеп келем. Бірде-бір шәкіртім милицияның есебінде тұрмайды. Барлық түлектер ғылым-білім, өнер, спортқа құштарлығымен ерекшеленеді. Үш түлегіміз Мәскеу Мемлекеттік университетін тәмамдаса, тағы бір түлегіміз Юра Шатунов халықтың ыстық ықыласына бөленген танымал әнші” дейді сұқбаттарында Бәтима Бөлесімқызы.
1986-1991 жылдар аралығында бүкіл КСРО халқын елең еткізіп, әнімен еліткен “Ласковый май” тобының да басында Бәтима Бөлесімқызының тұрғанын біреу білсе, біреу білмес. 1985 жылы анасы қайтыс болып, әкесі қамқорлығына алмай жетім қалған 11 жасар Юра Шатуновты далада қаңғып жүрген жерінен құзырлы орындар ұстап алыпты. Білім саласы басшылары, құқық қорғау орындары қаңғыбас ғұмыр кешкен жеткіншектің тағдырын талқылап жатқан кезде Бәтима Бөлесімқызы өзі басқаратын Балалар үйіне тәрбиелеуге ұсыныс жасайды. Сол сәттен бастап, дала кезген сотқар баланы ерекше қамқорлығына алып, аналық мейіріммен жүрегіне жол табады. Балалар үйінің қабырғасындағы хоккей үйірмесіне қатыстырып, өмірге деген көзқарасын өзгертуге себепші болады. Тіпті, гитара тартып, ән айтуға құмарлығын байқап, өнерге баулиды. Белгілі композитор Сергей Кузнецовке табыстап, Юра композитордың сүйемелдеуімен ең алғашқы әнін Балалар үйінің акт залында орындаған екен.
“Ласковый май” тобы осылайша Орынбор қаласындағы Балалар үйінде Бәтима Бөлесімқызының қолдауымен құрылыпты. Бір жылдың ішінде “Ласковый май” бүкіл елге танылды. 11-12 жасар жасөспірім балалардың періштедей пәк үндері миллиондаған жүректерді жаулап алды. Жұлдызды ғұмырлары бес жылдан сәл асып жығылатын “Ласковый май” тобы Кеңестік жүйе ыдыраған жылы тарап, Шатунов жеке әнші ретінде өнердегі өз жолын дара салуға шешім қабылдайды.
Бүгінде Германияда тұратын әнші Ресейге гастрольдік сапарлары барысында арнайы Орынбор қаласындағы Балалар үйіне барып, Бәтима Бөлесімқызымен балалық шағы туралы, балалардың болашағы туралы әңгімелесіп, түрлі кездесулер де өткізіпті.
“Бәтима Бөлесімқызы мен үшін орны бөлек адам еді. Ол маған жылулық пен ана махаббатын сыйлаған жан. Арамызда енді жоқ дегенді ойлаудың өзі жанымды ауыртады. Ол өте мейірімді, адал да таза, теңдесі жоқ жан еді. Бәтима Бөлесімқызының жасаған жақсылықтарын сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес. Мен үшін орны толмас қаза. Мен Бәтима Бөлесімқызын мәңгі есімде сақтаймын” дейді Бәтима ананың жанына ең жақын санаған шәкірті Юра Шатунов. Шын мәнінде Шатуновты өмірінің қиын кезеңінде бауырына басып, қамқорлығына алып, тағдырын жақсы арнаға бұрған Бәтима Бөлесімқызы оның туған анасындай болған еді. Юрий Шатунов сұқбаттарында Балалар үйіндегі анам деп жиі айтады.
“Жетімдік ұлт таңдамайды. Өмірде бір рет сатқындық көрген бейкүнә балаларға екінші рет опасыздық жасауға құқымыз жоқ!” Бәтима Бөлесімқызының жетім балаларды жан-тәнімен осылай қорғаштауы жаныңды елжіретеді.
“Мен өзім басқаратын балалар үйінің әрбір тәрбиеленушісінің де, түлегінің де тағдыры үшін жауаптымын. Олар отау құрарында батамды сұрап келеді. Жұмысқа орналасуларына қол ұшымды созам. Пәтер алуларына қолдау жасаймын. Тіпті, балаларын балабақшаға орналастыруға дейін көмегімді аямаймын. Олар менің өмірімнің мәні”. Осылай жетім балаларға ғұмырын арнаған Бәтима Бөлесімқызын көпшілік “көп балалы ана” деп атапты.
Бәтима ананын жары Ақан Бексейітов те балалар үйінде хоккей командасында жаттықтырушы болып еңбек етіп, қанша баланы спортқа баулыпты.
“Хоккейші балалар жарыстардан жүлдесіз оралмайтын. Қазір де бұл хоккей командасы Орынбор облысындағы ең күшті команда саналады. Олар әрбір жеңісін өмірден озған сүйікті жаттықтырушылары Ақан Бексейітовтің рухына арнап келеді…”
Мейірімді қос жүрек тағдыр маңдайынан сипамаған талай баланы осылайша өмірдің асау толқындарынан арашалауға ат салысқан екен-ау…
Бәтима Бөлесімқызы Тазекенова зерттеуге, танытуға, игі ісін өнеге етуге болатын тұлға екеніне көзім жетті.
Ол Юра Шатуновқа ғана емес, Балалар үйінде тәрбиеленген қаншама балаға ана болған қазақтың қарапайым әйелі.
Қазақ әйелі деген сөздің өзі маған сетінеген сенімнің жігін білдірмей бүтіндей алатын, үзілген үміттерді жалғай алатын, мейірімнің, кеңдіктің, даналықтың үлгісіндей сезіледі. Міне, Юрий Шатунов жанына жақын тұтқан, анасындай көрген қазақ әйелі Бәтима Бөлесімқызы Тазекенова осындай адам.
Айнұр Мұратова
