НЬЮ-ЙОРК. KazUnite – «Бір кітаппен бүтін бір халықтың рухын көтерді» дегенге сену қиын, әрине. Бірақ мына бір жайды терең таныған сайын бір кітап, бір тұлға уақыт пен кеңістіктің өлшеміне қарамастан жанам деген мыңдаған, миллиондаған жүрекке от беретініне көзім жете түскендей.
Кезінде Шыңғыс Айтматов пен Мұхтар Шахановтың «Құз басындағы аңшының зары» кітабын оқығанда ақын мен жазушының Бауыржан Момышұлы жайлы әңгімелесіп отырып, қазақтың һас батыры туралы «Волоколамск тас жолы» деген кітап бар екенін білген едім. Сол бойда батыр жайлы кітапты қалай да оқығым келді. Бірақ біз тұратын Алтайға ол кітап сол кезде әлі жетпеген еді.
2013 жылдың қазан айында Ресейдегі Губкин атындағы мұнай-газ университетіне ауысып, оқу бағдарламасымен бардым. Сол жолы университет кітапханасынан батыр туралы кітапты тауып алдым.
Кейін 2017 жылы мұнай компаниясы арқылы Қазақстанға, Алматы қаласына жұмысқа барғанда осы кітаптың қазақ тіліндегі нұсқасын оқыдым. Сонда байқағаным қазақша кітапта батырдың қазаққа тән ұлттық рух беретін жалынды сөздері толық аударылмаған екен. Бәлкім, Бауыржан Момышұлы жайлы кітапты қазақшалап бастырғанда Кеңес Одағының цензурасы батырдың ұлттық рухты айшықтаған сөздері берілмей қалған шығар. Ол жағын нақты білмедім. Бірақ кітапқа енбей қалған сөздері барын аңғардым.
Кейін 2018 жылы жұмыс бабымен Нью-Йоркке көшіп келдім. Мұнда келердің алдында Алматыдағы Кеңсай қорымына барып, Бауыржан Момышұлының рухына Құран бағыштаған болатынмын. Содан 2019 жылы Нью-Йорк кітапханасына барғанымда “Волоколомск тас жолының” ағылшын тіліндегі нұсқасын көргенде ерекше қуанғанымды жасыра алмаймын. Сонда бірден электронды нұсқасын көшіріп алдым.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Осылай Бауыржан Момышұлы жайлы кітаптың үш тілдегі нұсқасын да терең ыждаһаттылықпен оқып шықтым. Байқағаным, үш тілдегі нұсқасы үш түрлі екен.
Бауыржан атамыз – жалпы әлемдегі батырлық пен өрліктің, ерекше тұлғалық болмыстың үлгісі ғой. Сондықтан батыр жайлы зерттеуге ден қойған ғалымдар әлемнің жер-жерінде табылады деп айтуға болады. Ал Александр Бектің еңбегінің арқасында Бауыржан Момышұлын еврей халқы қатты құрметтейтінін білдім. Дәл осы “Волоколомск тас жолы” кітабын Израиль Қорғаныс минисирлігі қастерлі еңбектер қатарына қосқан. Сонымен бірге әрбір Израиль сарбазына мылтық тарату рәсімінде мылтықпен бірге осы Момышұлы жайлы “Волоколомск тас жолы” кітабын бірге беретін дәстүр бар деседі.
Бұл кітаптың еврей арасында осылай тарап, қастерленуіне автордың ықпалы бары анық. Кезінде Мәскеуде оқып жүргенімде орыс тілінен сабақ берген Феодоровна деген мұғалім Александр Бекті еврей ұлтының өкілі деп таныстырған еді.
Алайда кітаптың осылай тарауына біздің даңқты батыр атамыз, тарихтағы біртуар тұлға Бауыржан Момышұлының ерлігі мен бөлек болмысы да себеп болғаны сөзсіз.
Кітап 1946 жылы еврит тілінен орысшаға аударылған екен. Демек, бұл кітап Израиль мемлекетінің құрылу, оның әскери қуатын арттыру, еврей халқының отаншылдық және жауынгерлік рухын көтеру барысында Момышұлы жайлы кітаптың атқарған рөлі зор екенін түсінуге болады. Өйткені Израйль офицерлерінің «біз «Волоколомск тас жолы» кітабын оқып өстік» деген сұхбаттары бар.
Израильдің мықты мемлекеттік, әскери қайраткерлері өздерінің тұлғалық болмысына “Волоколомск тас жолының” кейіпкері Бауыржан Момышұлы ықпал еткенін ашық айтады. Қазір әлемге айтулы ықпалын жүргізіп отырған, отаншылдығы мен ұлтшылдығы, идеологияға беріктігімен әлемді мойындатып отырған еврей халқына осыншалықты пайда әкелген, еврей халқы үшін осыншалықты қастерлі болған кітап, қастерлі болған тұлға қазаққа неге қастерлі болмауы керек?
«Кітаптың ағылшынша нұсқасы үйімде тұрсыншы» деген оймен іздестіріп едім, Amazon дүкенінде бір данасы ғана бар екен, қуана сатып алдым.
Бауыржан атамыз жайлы бұл кітап қазір Нью-Йорктегі біздің “Біріккен Алаш” қоры (United Alash Foundation) кітап клубының қоржынында тұр.
Бүгінде қазақтың өр рухы, мықты ерік-жігері жайлы ойлап, кітапты қолыма алып, алақаныммен бір сипап қойдым.
Ұланбатыр Бақытханұлы,
АҚШ, «Біріккен Алаш» қорының Президенті
