نيۋ-يورك. KazUnite – “Qazaqstan” ۇلتتىق تەلەارناسى “تاڭشولپان” تاڭعى اقپاراتتى-سازدى باعدارلاماسىنىڭ جانە اۋا رايى بولجامىنىڭ جۇرگىزۋشىسى، “بولاشاق” حالىقارالىق ستيپەندياسىنىڭ يەگەرى، New York Film Academy تۇلەگى اراي كاناپياەۆانىڭ نيۋ-يورك قالاسىنداعى New York Film Academy تۋرالى اۆتورلىق ماقالاسىن وقىرمان نازارىنا سول قالپىندا ۇسىنامىز.
ۇستازدار “اياساڭ، اياما” قاعيداسىن ۇستانادى
New York Film Academy-دە ءبىلىم الۋ كەزىندە مي ەرىكسىز شيرادى. كۇندەلىكتى بىرقالىپتى ومىردەن شىعۋ ءوز الدىنا، جاڭا داعدىلاردى ۇيرەنۋ ءتىپتى ابىگەرگە سالدى. نەگە دەسەڭىز، ماسەلەنىڭ ءمانىسى مىنادا جاتىر، بۇعان دەيىن ەلدە تەلەارنادا تەك ەفير جۇرگىزۋمەن شەكتەلمەي، سيۋجەت رەداكتورى، قوناق رەداكتورى، ۇيلەستىرۋشى سياقتى قىزمەتتەرىن اتقارىپ، مونتاج، ءتۇسىرىلىم، كوديروۆكا سياقتى جۇمىستاردى كوردىم. بەت بويايتىن دا شارۋا قولدان كەلەتىن. بىراق ۲۰ كەلىلىك كامەرانى قولدا ۇرشىقشا اينالدىرامىن دەگەن وي ءۇش ۇيىقتاسام، تۇسىمە كىرمەپتى. “قاجەت بولسا، تۇسىرە الاسىڭ” دەسە دە، سەنبەس ەدىم. وسى رەتتە “ادامنىڭ جاساعانىن ادام جاساي الادى” جانە “شىن، قالاساڭ، جاسايسىڭ” دەگەنگە كوزىم انىق جەتتى.
سونىمەن، اكادەمياداعى العاشقى كۇن تانىسۋ فورماتىندا ءوتتى. كىرىسپە ساباقتىڭ ەرتەسىندە ۇستاز Daniel Hernandez-Alonzo كامەرانىڭ جالپى قۇرىلىسىمەن، نەگىزگى تەكتىكتەرىمەن، فۋنكتسياسىمەن تانىستىرىپ، ۱۲ ستۋدەنتتى ۴ توپقا ءبولىپ، ءبىر-ءبىر قارا جاشىكتى قولىمىزعا ۇستاتىپ قويا بەردى. العاشقى تاپسىرما ۶۰ سەكۋندىق كسم ءتۇسىرۋ بولدى. العاشقى تۇسىرىلىمگە مۇعالىم ءوزىنىڭ اسسيستەنتىمەن بىرگە شىقتى. “كومەكتەسەتىن شىعار” دەپ ويلاعانمىن. جوق، “اياساڭ، اياما” قاعيداسىن ۇستاندى ما، كامەرانى قولعا بەردى دە، الىستان باقىلاپ وتىردى. قانشا قاسارىسسا دا، ميعا بۇل اقپاراتتى قابىلداۋعا تۋرا كەلدى.
بۇل عانا ەمەس، جارىق قويۋ جانە ونى پايدالانۋ، ميكروفون مەن پەتليچكانى قولدانۋدى دا مەڭگەردىك. ادام بۇلشىق ەتىنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتى (مىشەچنايا پاميات) سونشالىقتى مىقتى ەكەن عوي، كۇندەلىكتى ءبىر نارسەنى قايتالاي بەرىپ، العاشقىدا اۋىر دەگەن كامەرانى از ۋاقىت ىشىندە شاشىپ، قايتا قۇرايتىنداي دەڭگەيگە جەتتىك. مونتاج جاساۋدا دا تۋرا سونداي دەڭگەي. ماتەريالعا العاشىندا كوزىمىز باقىرايا قارايتىن ەدىك، ۋاقىت وتە كەلە، ۆيدەونى سارت-سۇرت كەسكىلەپ، كەلىستىرەتىن دەڭگەيگە قادام باستىق.
جالپى، وقۋ بارىسىندا ءار ستۋدەنت ءبىر ءوزى ءتۇسىرۋ، كەيىپكەرمەن كەلىسۋ، مونتاج، كسم جازۋ، دىبىستاۋ، دىبىستى تازالاۋ سياقتى داعدىلاردى مەڭگەردى. كونۆەرگەنتتى جۋرناليستيكامەن جاقىننان تانىستىق. ول ازداي اۋديو پودكاست جاساپ، امەريكالىق ستاندارتقا ساي جاڭالىقتار توپتاماسىن جاسادىق. ءوز باسىم جاڭالىقتاردى اعىلشىن تىلىندە جۇرگىزىپ، پروديۋسەر جانە ونىڭ اسسيستەنتى قىزمەتىن قاتار اتقارىپ كوردىم. ءسوز جوق، مىقتى تاجىريبە بولدى.
ءمۇيىزى قاراعايداي مايتالمان ماماندار ءدارىس وقىدى
وقۋ بارىسىندا ادامدارمەن قارىم-قاتىناس ءتىلىن قايتا ۇيرەنگەندەي بولدىق. ويتكەنى تۇسىرىلىمگە قاجەتتى كەيىپكەر تابۋ ءۇشىن ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە جۇردىك. قازاقستانداعىداي “ءنومىرىن بەرشى، سۇراپ بەرشى” دەۋ جوق. ءبارى بوتەن، ءبارى بەيتانىس. تانىسىپ، ءبىلىسىپ، كونتاكت كوبەيە ءتۇستى.
پراكتيك ماماندار ءدارىس وقىدى. ماسەلەن، Zlatka Andorova. ول – promo editor، freelancer، ياعني بىزشە ايتقاندا، انونس جاسايتىن مامان. وسىدان ۱۱ جىل بۇرىن Facebook-قا ۵ سەكۋندتىق روليكتى ۵۰۰۰ دوللارعا جاساعان ەكەن. ءسىز بەن ءبىز بىلەتىن NBC Sports، TeenNick، Nickelodeon، IFC، AMC، WEtv، Sundance، BET-Jazz، CBS College Sports Network، NCAA جانە ESPN۲ سياقتى الپاۋىت مەدياكومپانيادارلىڭ انونسىندا وسى زلاتكانىڭ قولتاڭباسى بار.
توني حارريستىڭ ءدارىسى دە ەرەكشە ەستە قالدى. ءال-جازيراداعى جۇمىسى، قاۋىپتى ايماقتان اقپارات تاراتۋ تۋرالى ايتقان فاكتىلەرى ەلەڭ ەتكىزدى.
وقۋ بارىسىندا بايقاعان دۇنيەنىڭ ءبىرى – مۇنداعى كەز كەلگەن باعدارلامانىڭ جۇرگىزۋشىنىڭ بەت-بەينەسىمەن كەڭەيە ءتۇسۋى. باسىندا ارنا جۇرگىزۋشىگە جۇمىس جاساسا، كەيىن جۇرگىزۋشىنىڭ بەت-بەينەسى ارنانى بايىتادى. باعدارلامار، ءتىپتى جاڭالىقتاردىڭ ءوزى جۇرگىزۋشىنىڭ اتىمەن اتالادى. ماسەلەن، NBC Nightly news with Lester Holt، Live with Kelly and Mark.
تانىمال شوۋ تۇسىرىلىمىنە كورەرمەن رەتىندە قاتىستىق
وقۋ ۋاقىتىنان تىس Live with Kelly and Mark، The View سياقتى شوۋلاردىڭ ءتۇسىرىلىم بارىسىنا كورەرمەن رەتىندە قاتىستىق. ىشكى جۇمىس پروتسەسى قىزىق، ارينە. ءبىزدى تەك تاماشالاپ قايتۋدىڭ ءوزى ەرىكسىز تاڭ قالدىردى. شوۋعا جاي كورەرمەن رەتىندە قاتىسۋ ءۇشىن كەمىندە ەكى اپتا بۇرىن تىركەلەسىز. دالادا ۇزىن-سونار كەزەك. ستۋديادا بوس ورىن جوق. كورەرمەننىڭ كوڭىلىن تاباتىن ارنايى مامان بار. كۇلدىرەدى، ينتەراكتيۆ جۇرگىزەدى. كەم دەگەندە ۱۰۰-۱۵۰ ادام ەشكىم كۇشتەمەي-اق (تەگىن) كورەرمەن رەتىندە باعدارلاماعا قاتىسادى. كەزەكتە دە ءبارى تالاسپاي، شارشاماي تەڭ تۇرادى.
جاساندى ينتەلەكتكە قارسى strike-تى دا كوردىم. سول تۋرالى بەينە ماتەريال دايىندادىم. تاڭ قالدىم دا. نارازىلىق ءبىلدىرىپ، ورتالىققا شىققانداردى سىرتتان ارنايى كۇش كەلىپ، باسىپ جانشىمادى. ءبارى مادەني تۇردە ۇيىمداسقان. وي-پىكىرلەرى ايتىلدى، ەستىلدى. نارازىلىق بىلدىرۋشىلەرگە بار جاعداي جاسالىپتى. ۇساق-تۇيەك بولۋى مۇمكىن، بىراق كوفە، تىسكە باسار، پلاكات، مەرچ، ت.ب دايىندىقتارى كوزگە ءتۇستى. اركىمنىڭ ءوز ويىن ايتۋعا قۇقى بار. ايتىلۋ دا كەرەك دەگەندى كوزبەن كوردىك. بگل جي ماسەلەسى ءالى دە وتكىر. ءتۇرلى پىكىر بار. وڭ شەشىمىن تابادى دەگەن ۇمىتتەمىن.
وسىلايشا، ۹۵٪ پايىز پراكتيكادان تۇرعان اكادەميالىق ساعاتتار ءارى-بەرى جۇگىرتتى، شيراتتى، سانانى دا ساۋلەلەندىردى. تەوريادا العان ءبىلىم مەن تاجىريبەنى بىردەن قولدانباسام دا، ىڭعايىنا قاراي ءار داعدىنى ءوز ۋاقىتىندا كادەگە جاراتارمىن دەپ ۇمىتتەنەمىن. مۇنىڭ ءبارى بەكەر ەمەس شىعار، ءسىرا.
توني حارريستىڭ دارىسىنەن تۇيگەنىم:
قانداي دا ءبىر ءىستىڭ قايىرى بار. ادامنان ارەكەت، اللادان بەرەكەت. كەز كەلگەن جۇمىستى ىنتا-شىنتامەن، قۇلشىنىسپەن، ەسەپسىز ىستەۋ كەرەك، سوندا ول جەمىستى بولادى. جۋرناليست يا جۇرگىزۋشىگە تەك ستۋديادا وتىرىپ حابار تاراتۋ مىندەت ەمەس. قاي جەردە ەمەس، قانداي اقپارات ايتقانىڭ ماڭىزدى. CNN-ءنىڭ تۋرا وقيعا ورنىنان ستۋديا جاساپ، اقپارات تاراتاتىنى بار.
ايتا كەتۋ كەرەك، وسى ءبىر تاجىريبەنى ۇلتتىق ارنا باتىس قازاقستانداعى سۋ تاسقىنى كەزىندە جۇزەگە اسىردى.
ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋ كەرەك. كورەرمەننىڭ ساناسىن ساۋلەلەندىرۋ ءۇشىن جۇرگىزۋشى دە ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ، جاڭالاپ وتىرۋى شارت.
وسى ورايدا ايتا كەتەيىن، قانشالىقتى ورىنسىزداۋ بولسا دا، گرۋپپالاسىمىزدىڭ ءبىرى توني حارريسكە “جۇمىستان باسقا نە ىستەيسىز؟ توي، كەش جۇرگىزەسىز بە؟” دەگەن سۇراق قويدى. “ونىڭ ەش قاجەتى جوق. بار نازار، فوكۋس جۇمىستا جانە ونىڭ ساپاسىندا”، – دەدى حارريس.
بەتەگەدەن بيىك، جۋساننان الاسا ۇستازدار
وقۋ بارىسىندا “ەممي” سىيلىعىن العان تەلەپروديۋسسەر، امەريكانىڭ جەرگىلىكتى جانە ۇلتتىق ارنالارىندا (NBC، ABC) ۇزاق ۋاقىت قىزمەت ەتكەن Robert Ferraro ساباق بەردى. جاڭالىق جاساۋدى جانە ءماتىن جازۋ مەن رەداكتسيالاۋدى ۇيرەتتى. وي دەگەن انا تىلدە سايراپ تۇر، العاشىندا اعىلشىنشا ءماتىن جازۋ وڭاي بولمادى. قانشا قينالساق تا، قاسىنان قالماي، بەرگەن ءبىلىمىن سىڭىرۋگە تىرىستىق. ول دا ۇيرەتۋدەن جالىقپادى.
تەلەپروديۋسسەر، ستسەناريست، رەجيسسەر Bill Einreinhofer ۇستاز دا ءدارىس بەردى. ءبىز جاساعان بارلىق دەرەكتى فيلمگە ءوز باعاسىن بەردى. امەريكا تەلەۆيزياسىنىڭ تاريحىمەن تانىستىرعان دا وسى پروفەسسور ەدى.
جالپى، شەتەلدە وقۋدىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى دا وسى شىعار، ۇستاز سەنى سىنامايدى. كەز كەلگەن پىكىردى ءبىرىنشى سەنىڭ ارتىقشىلىعىڭنان باستاپ، ءسوز سوڭىن BUT (Bill Einreinhofer ءتاسىلى) “مىنانى-مىنانى قوسساڭ، ەسكەرسەڭ، بۇدان دا كۇشتى فيلم جاساي الاسىڭ”، – دەپ ءتامامدايدى. وسىلايشا، ايتىلعان سىن دا جاقسى سىڭەدى. “ويىم قاتە بولادى-اۋ، ارتىق سويلەمەيىن-اۋ” دەگەن قورقىنىش بولمايدى. سوندىقتان ىركىلمەي ايتۋ كەرەك. وسى ويىڭنىڭ بار بولعانى ءۇشىن دە قۇندىسىڭ. ءبىلىم ىزدەپ كەلدىڭ بە، سۇراۋعا قۇقىلىسىڭ. قايتا وسىنى سۇراعانىڭ قايتا جاقسى. ەشكىم ارتىق نە كەم ەمەس، ءبارى بىردەي. ونداعى تۇسىنىك وسىنداي.
ستۋدەنتتەن قىمبات تەحنيكانى ايامايدى
تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى – پراكتيكانىڭ كوپ بولۋى. NYFA-دا قۇنى مىڭداعان دوللارلىق ءبىلىم الۋعا قاجەتتى قۇرال-جابدىق قولىڭا بەرىلەدى. ستۋدەنت ءبارىن ءوز قولىمەن ۇستاپ، ءوزى ءتۇسىرىپ، قۇراپ، جيناپ كورۋى شارت. قولدانباسا، كوزبەن كورمەسە، قالاي ۇيرەنەدى؟ وندا “قىمبات تەحنيكانى ولار قالاي قورىقپاي بەرەدى؟” دەگەن سۇراق تا تۋىندايدى. بىراق ءبارى ساقتاندىرىلعان. فورس-ماجور شارتتا جازىلادى، ەسكەرىلەدى. وسىلايشا، ستۋدەنت ەمىن-ەركىن شىعارماشىلىقپەن اينالىسادى. كەيدە قاتەلەسەسىڭ، قاتەلەسۋ ارقىلى، ءوز قاتەڭدى ءوزىڭ ءتۇسىنۋ ارقىلى وي تۇيەسىڭ. ءوز ماتەريالىڭا ءوزىڭ جاۋاپكەرشىلىك الاسىڭ. “ۆيدەونى وپەراتور تۇسىرمەپتى” دەگەن ءسوز جۇرمەيدى. ويتكەنى وپەراتور دا ءوزىڭ. مۇنداعى وقۋ ءبىر جاعى كىنانى اركىمنەن ىزدەمەي، وزىڭمەن عانا الىسۋدى ۇيرەتتى.
جۇكتى كەلىنشەككە زىلدەي كامەرانى كوتەرۋ وڭاي بولمادى
حالىقارالىق “بولاشاق” باعدارلاماسىنىڭ شەتەلدە كاسىبي بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋعا ارنالعان تاعىلىمداماسىنىڭ وقۋ ۇزاقتىعى – ۱۰ اي. باستاپقى كەزدە كوكەيدە “ۆيدەونى ءوزىم تۇسىرسەم، وپەراتور نە ىستەيدى؟ مونتاجدى دا ءوزىم جاساسام، مەن ءۇشىن قانشاما ادام جۇمىستان شىعا ما؟” دەگەن سۇراقتاردىڭ بولعانىن نەسىنە جاسىرايىن. ەكىنشىدەن، شىنىمەن دە مي قاتتى قارسىلاستى. بۇل جەرگە دەيىن بۇرىن اۋديونى ءوز بەتىمشە تازالاپ تا كورمەگەن ەدىم. سالماعى كەم دەگەندە ۲۰ كەلىلىك كامەرانى نازىك جاندىلىعىڭا قاراماستان قولىڭا ۇستاتقاندا جىلاۋعا شاق قالادى ەكەنسىڭ. زىلدەي كامەرانى كوتەرۋ جۇكتى كەلىنشەككە ءتىپتى وڭاي بولمادى. دەسە دە، شۇكىرشىلىگىمدى ايتىپ، بار ىنتاممەن وقىدىم. “بۇل قانشاما ادامنىڭ ارمانى عوي. كەسىرلەنبە، شۇكىر دە” دەپ ءوزىمدى قامشىلادىم. جاراتۋشى دا جاردەمدەستى، كۇش بەردى. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن سول ساتتەن ءلاززات الىپ، كامەرانىڭ اۋىرلىعىن دا سەزبەي، قۋانا وقىدىم. قازىر ەسكە تۇسىرسەڭ، سونىڭ ءبارى كورگەن ءتۇس سياقتى وتە شىقتى. باعا جەتپەس تاجىريبە جينادىق. قولعا كۇرەكتەي ديپلومدى العاندا كوزگە ەرىكسىز جاس تۇندى. “ەڭبەك ءبارىن جەڭبەك” دەگەندەي، تابان ەت، ماڭداي تەرىمىز ەش كەتپەدى.
ازىرگە دەكرەتتىك دەمالىستامىن. بۇيىرعان كۇنى جۇمىسىما قايتا كىرىسەمىن. قازىر ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا تىرىسىپ ءجۇرمىن. اعىلشىن ءتىلىن سول ورتادا جەتىلدىرىپ، الدا امەريكالىق ارىپتەستەرمەن ىسكەرلىك بايلانىس ورناتسام دەگەن نيەتىم بار. ءبىر ورىندا تۇرىپ قالماي، وي تۇكپىرىندەگى جوبا-جوسپاردى الەمدىك تاجىريبەدە ىسكە اسىرۋعا دامەلىمىن. ۇشقىر قيال، جۇيرىك وي ونىڭ بارىنە جەتىپ-اق تۇر، دەگەنمەن وعان قولىمىزدىڭ قانشالىقتى جەتەتىنىن ۋاقىت كورسەتەر.
اراي كاناپياەۆا،
جۋرناليست، New York Film Academy تۇلەگى
