يتاليا. KazUnite – ءتىلى، ءدىنى، ءداستۇرى، تاريحى مەن مەنتاليتەتى بولەك ەكى ەلگە ورتاق داستۇرلەر دە بار ەكەن. وعان يتاليانىڭ وڭتۇستىك ءوڭىرىن ارالاعان كەزدە كوز جەتكىزدىك.
۱. جىلقى ەتى (carne di cavallo in pignatta) مەن باۋىرساق (Pettole، pittule). لەچچەدە بۇقتىرىلىپ پىسىرلعان جىلقى ەتىن جەدىك. يتاليالىق “باۋىرساقتار” داستارحانعا ءجيى قويىلادى، ۇساقتاپ تۋرالعان، شوكولاد قۇيىلعان ءتاتتى ءتۇرى دە بار.
۲. قويدىڭ باسىنان بولەك تاعام – pignata di pecora جاسايدى.
۳.قوناقتان قايتقاندا ءاتۇرلى تاتتىدەن “سارقىت” بەرەدى. ۇيلەنۋ تويدا قوناقتارعا سىيلىق جاسايدى.تويباستار يتاليالىقتاردا – bomboniere. ولار شاعىن شكاتۋلكا، بولمەگە قوياتىن دەكوراتسيالىق بۇيىم، اس ۇيگە ارنالعان شاعىن زات سىيلاۋى مۇمكىن. سىيلىق مىندەتتى تۇردە اشەكەيلەنىپ، ورالادى. كامپيت قوسىلادى. بۇل – ريم يمپەرياسىنان كەلە جاتقان باعزى ءداستۇر. ەكى حالىقتا – قوناقجاي.
۴. قوناق كەلگەندە داستارحانىنا بارىن قويادى. وڭتۇستىك يتاليادا كەيدە ۴-۵ ىستىق تاماق بەرىلۋى مۇمكىن. بۇل جاعىنان شىمكەنتتى ەسكە سالادى.
۵. اكە-شەشەگە قۇرمەت، اسىرەسە انانىڭ – “mamma mia” ورنى بولەك. اتاقتى ف.كوپپولانىڭ “كرەستنىي وتەتس” فيلمىندە بالالارىنا اكە بولا الماعان، ءوز وتباسىن ۇمىتقان ادام ەر جىگىت سانالمايتىنىن ايتادى. ەر ادامدار ۳۰-۴۰ جاسقا دەيىن انالارىمەن بىرگە تۇرۋ دا – قالىپتى جايت.
يتاليالىقتارمەن ارالاسا ءجۇرىپ، كەيدە ءبىزدىڭ مەنتاليتەتكە سايكەس كەلمەيتىن جاعدايلارعا دا كۋا بولدىم.
۱. ەڭ الدىمەن ۆيدەودا كورگەندەرىڭىزدەي، يتاليالىقتار قاتتى جانە كوپ سويلەيدى. تۋريستەر ەمەس، وزدەرى كوبىرەك باراتىن مەيرامحانا، ءدامحاالار – ارانىڭ ۇياسىنداي. قازىر پاندەميا كەزىندە سايابىرسىعان. قاسىمداعى ارىپتەسىمە: “سىزدەر سونداي قاتتى شۋلايسىزدار”، – دەسەم، ول ماعان: “ءسىز سىبىرلاپ سويلەيسىز”، – دەيدى. يتاليادا جۇرگەندە مەن سويلەگەندە ءسوزىمدى ەستىمەي، قايتا سۇراعان جاعدايلار كوپ كەزدەستى. ولار اڭگىلەمەسكەندى جاقسى كورەدى. كەز كەلگەن جەردە شۇيىركەلەسە كەتەدى.
۲. ەموتسيالارىن جاسىرمايدى. وسىدان ۱۰ جىل بۇرىن پراگادا پاتەردە تۇرعان كەزدە كورشىلەرىم يتاليالىق ەرلى-زايىپتىلار بولدى. كەيدە ءبىر نارسەگە كەلىسپەي قالادى. سوندا ءبىر-بىرىمەن ۇرىسقاندا ءجيى ايتاتىن سوزدەرى: “Amore mio!” (“ماحابباتىم مەنىڭ!”)
۳. جالپى، “مەن سەنى جاقسى كورەمىن” دەگەننىڭ ەكى ۆاريانتى بار: ءبىرىنشىسى عاشىقتار ءبىر-بىرىنە ايتاتىن “ti amo”، ەكىنشىسى دوستار، تۋىستارى، جاقىندارى ءبىر-بىرىنە ايتاتىن “ti voglio bene”. داستارحان باسىندا دوستاردىڭ ءبىر-بىرىنە “ti voglio bene” دەپ ەمىرەنىپ وتىرعاندارىن ءجيى كوردىم. ايتپاقشى، ءبىر قىزىعى تۋىستارى، دوستارىنا قيمايتىن “ti amo”-نى ولار ماشيناسىنا، فۋتبول كومانداسىنا، ەلىنە قاراتىپ، ايتۋى مۇمكىن. ويتكەنى وندا بۋىرقانعان سەزىم جاتىر.
۴. كوشەدە قول ۇستاسقان، قوعامدىق كولىكتە سۇيىسكەن جۇپتاردى كوپ كورەسىڭ. جاس بولۋى مىندەتتى ەمەس. ءتىپتى ءبىر وتباسىندا قوناقتا بولعاندا بوزبالا اكە-شەشەسى، اجەسىنىڭ كوزىنشە داستارحان باسىندا قىزىمەن ءسۇيىسىپ وتىردى. ءبىر قىزىعى، ولاردى جازعىرماق تۇگىلى ولارعا ءمان بەرگەن ادام جوق. وزدەرىنەن: “بۇل قالاي؟!” – دەپ سۇراعاندا: “ادام ءبىر-ءبىرىن جاقسى كورسە، نەگە ەڭ جىلى سەزىمىن، ماحابباتىن جاسىرۋى كەرەك؟” – دەپ قارسى سۇراق قويدى.
۵. ءبىر كورگەن ادامىڭدى قانشا رەت كورسەڭ، سونشا رەت امانداسۋىڭ كەرەك. مىسالى، تاڭەرتەڭ ارىپتەسىڭدى كورىپ، ونى تۇستە، كەشكە، ون رەت كورسەڭ دە، سونشالىقتى سالەمدەسىپ، بەتىنەن سۇيمەسەڭ دە، جوق دەگەندە “چاو!” دەۋ كەرەك.كەتىپ بارا جاتقاندا دا سولاي. ەگەر ولاي جاسامساڭ، دورەكىلىك سانالادى. جاقىن ادامدار بەتتەرىنەن ءجيى الما-كەزەك ءسۇيىپ جاتادى. باس كەزىندە ىندەت”يتاليادا نەگە كوپ تارادى؟”دەگەندە، بىرەۋلەر ولاردىڭ قوعامداعى اشىقتىعىمەن، ءبىر-بىرىنە جاقىندىعىمەن ءتۇسىندىرىپ جاتتى.
