نيۋ-يورك. KazUnite – كوپ ءتىل ءبىلۋ قاشان دا ادام بالاسىنىڭ مۇمكىندىگىن كەڭەيتەتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى. قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، بىرنەشە ءتىل بىلگەن ادام بىرنەشە ەلدە جۇمىس ىستەپ، تابىسقا جەتە الادى، بىرنەشە تىلدە اقپارات الىپ، وي ءورىسىن كەڭەيتە الادى، بىرنەشە تىلدە سويلەيتىن ادامدارمەن دوس، ارىپتەس بولا الادى.
قازىرگى جاحاندانۋ جەدەل ءجۇرىپ جاتقان زاماندا كوپ ءتىل ءبىلۋدىڭ قاجەتتىلىگى بۇرىنعىدان دا ارتقان. اعىلشىن ءتىلىنىڭ الەمدىك قاتىناس تىلىنە، قىتاي ءتىلىنىڭ الەمدىك بيزنەس تىلىنە اينالعانى سەكىلدى سۇرانىسقا يە ءار ءتىلدىڭ بەرەر يگىلىگى دە ءارتۇرلى.
قاي ءتىلدى ۇيرەنسەڭىز دە، ول سىزگە جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشاتىنى انىق.
ال ءتىل ۇيرەنۋدە جاقسى ناتيجەگە جەتۋگە ىقپال ەتەتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى – ادامنىڭ وجەتتىگى.
بۇل – ۇيالشاقتىق ادامنىڭ جاڭا ءتىل مەڭگەرۋىنە ەلەۋلى كەدەرگى كەلتىرەدى دەگەن ءسوز. ءبىز ءوز تاجىريبەمىز بويىنشا تۇيگەن بۇل ويدى عالىمدار دا جوققا شىعارماپتى. Multilingual بولۋدى، ياعني كوپ تىلدە سويلەۋدى ادام ساپاسىن ارتتىراتىن ءبىر كورسەتكىش دەپ تانىعان اقش-تا عالىمدار ۇيالشاقتىقتىڭ ءتىل ۇيرەنۋگە كەدەرگى كەلتىرەتىنىن وتكەن عاسىردا-اق ناقتى زەرتتەۋلەرمەن دالەلدەپ كەتكەن ەكەن. عالىمداردىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بويىنشا، ۇيرەنىپ جۇرگەن تىلدە سويلەۋگە ۇيالۋ ءتىل يگەرۋ پروتسەسىن ۲۶٪-عا كەشەۋىلدەتەتىن كورىنەدى.
بۇل – وي سالارلىق دەرەك. ءبىر مىنەزىڭىزگە بولا ءتىل ۇيرەنۋ پروتسەسىن ۲۶٪-عا كەشەۋىلدەتۋ دەگەنىڭىز ءتىل ۇيرەنەم دەپ جۇرگەندەگى ەڭبەگىڭىزدىڭ، شىعىندارىڭىزدىڭ تورتتەن ءبىرىن دالاعا كەتىرۋ ەمەس پە؟ ەندەشە، ءتىل ۇيرەنۋگە ۲۶٪ زيان كەلتىرىپ وتىرعان مىنەزىڭىزبەن قالاي كۇرەسپەيسىز؟ ول ءتىل ۇيرەنۋىڭىزگە عانا ەمەس، تابىسقا، جەتىستىككە جەتۋىڭىزگە دە كەدەرگى كەلتىرىپ تۇر عوي.
وسى تۇستا ادامعا ۇيالشاقتىعى ءتىل ۇيرەنۋدە قالاي كەدەرگى بولۋى مۇمكىن، ءتىل ۇيرەنۋ دەگەنىڭىز ءبىلىم الۋ، ال ادام ءبىلىم الۋعا ۇيالا ما… دەگەن سەكىلدى سۇراق تۋىنداۋى مۇمكىن. بىراق ادام ۇيالادى ەكەن. ۇيالشاقتار ۇيرەنىپ جۇرگەن تىلىندە ءوز ويىن جازۋعا، سويلەۋگە، داۋىستاپ وقۋعا ۇيالۋى مۇمكىن. كوبىندە ولار “مەنىڭ دىبىستاۋىم (pronunciation) دۇرىس شىقپاي، وزگەلەر كۇلە مە، قاتە جازىپ قويىپ ماسقارا بولامىن با؟” دەپ تارتىنشاقتاۋى مۇمكىن.
وزىنە سەنىمسىزدىككە قۇرىلعان بۇل نەگاتيۆ وي كوبىنە پەرفەكتسيونيستەردە دە بولادى. ياعني، ءبارىن جوعارى دەڭگەيدە جاساۋىم كەرەك، نە مۇلدە جاساماۋىم كەرەك دەپ، ءوز الدىنا بيىك جار قويىپ الاتىن پەرفەكتسيونيست ادامداردىڭ دا ءتىل ۇيرەنۋى باسقالارعا قاراعاندا ۇزاققا سوزىلادى. ويتكەنى ول الدىنداعى جاردى عانا كورىپ، “تاماشا سويلەمەسەم مۇلدە سويلەمەيىن” دەپ ءجۇرىپ، ۇيرەنىپ جۇرگەن تىلىندە سويلەۋ بويىنشا مۇلدە تاجىريبە جيناي المايدى. سويلەمەگەن سوڭ دۇرىس دىبىستاۋعا ءتىلى جاتتىقپايدى. ويتكەنى سويلەۋگە، دۇرىس دىبىستاۋعا قاتىسى بار ءتىل مەن جاق تا – بۇلشىق ەت. جاتتىعۋدى قاجەت ەتدى.
ۇيالىپ، ءوزى ۇيرەنىپ جۇرگەن تىلدە سويلەمەۋ جانە جازباۋ سالدارىنان ادام بوتەن ءتىلدى جاتسىنۋ سەزىمىنەن ارىلا الماي جۇرەدى. مۇنى “ءتىل الدىنداعى قورقىنىش” دەپ تە ايتادى.
ءبىر جاقسىسى، ءتىل ۇيرەنۋ بارىسىندا كەدەرگى كەلتىرەتىن ۇيالشاقتىقپەن كۇرەسۋدىڭ امالدارى بار. بۇل جايلى پسيحولوگتار دا، كوۋچتار دا، ءتىل وقىتۋشىلار دا، ءتىپتى ءتىل ۇيرەنۋشىلەر دە ءوز تاجىريبەلەرى نەگىزىندە جازىپ تا، ايتىپ تا ءجۇر. سولاردىڭ ءبىرسىپىراسىنا توقتالايىق.
سونىمەن، ءتىل ۇيرەنۋگە ۇيالشاقتىق كەدەرگى كەلتىرمەۋى ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەت؟
بىرىنشىدەن، ءتىل ۇيرەنگەن سوڭ “ءسىز نەگە جەتەسىز، ول سىزگە قانداي پايدا اكەلەدى؟” دەگەن سەكىلدى پوزيتيۆ فاكتورلارعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىڭىز. ياعني ءوز الدىڭىزعا قويعان ماقساتىڭىزدان، ارمانىڭىزدان موتيۆاتسيا الىڭىز. ءسىز ءۇشىن “قاتە سويلەپ قويسام، وزگەلەر كۇلمەي مە؟” دەگەندەگى وزگەلەردىڭ ويىنان گورى ءوز بولاشاعىڭىز، الدا جەتەر تابىسىڭىز، ارمانىڭىز ارتىق ەكەنىن ءتۇسىنىڭىز.
ەكىنشىدەن، ءتىل ۇيرەنۋ تابيعي پروتسەسس ەكەنىن جانە ول باستاپقىدا كەمشىلىكسىز بولمايتىنىن مويىنداپ، اقىلمەن قابىلداڭىز. كىشكەنە ءسابيدىڭ ءتىلى شىعىپ جاتقاندا ول دا بار دىبىستى بىردەن تازا ايتا المايدى. قاتەلەسىپ ءجۇرىپ سويلەپ ۇيرەنەدى. ءوز انا ءتىلى بولماعان سوڭ جاڭا ءبىر ءتىلدى ۇيرەنىپ جۇرگەن ادام دا سول ءتىل الدىندا جاس بالا سياقتى. دەمەك، ونىڭ دا بىردەڭەلەردى قاتە اتاپ، شاتاسۋعا، دىبىستاۋدا ءتىلى كەلمەي كۇرمەلۋگە، قوبالجۋعا، قاتەلەسۋگە حاقى بار. بۇل – تابيعي جاعداي.
ۇشىنشىدەن، ەگەر ءسىز جاڭا ءتىل الدىنداعى قورقىنىشتى جەڭە الماي، سول تىلدە نە سويلەمەي، نە جازباي جۇرسەڭىز، ءسىز تىلدىك بارەردى ەشقاشان جەڭە المايسىز. قالاي دا قاتەلەسىپ ءجۇرىپ بولسا دا، ول كەدەرگىدەن ءوتۋىڭىز قاجەت. دۇرىس سويلەۋ تاجىريبە ارقىلى كەلەدى. وسىنى ءتۇسىنىڭىز.
تورتىنشىدەن، بوتەن تىلدە سويلەۋ كەزىندەگى ۇيالشاقتىقتى جەڭۋ ارقىلى ءسىز ءوز بويىڭىزداعى ۇنەمى كەرى تارتىپ تۇراتىن ۇيالشاقتىقتى جەڭە باستايسىز. دەمەك، جاڭا ءتىل ۇيرەنۋ ارقىلى ءسىز اشىلاسىز. باستىسى كوبىرەك جۇمىسقا ۇمتىلىپ، تابىس تابۋ، وزگە ەلدەردە قىدىرعاندا اۋدارماشىسىز ءجۇرۋ، وزگە تىلدەردەگى قىزىق، پايدالى دۇنيەلەردى تۇپنۇسقادان وقۋ، تىڭداۋ، اقپارات الۋ سياقتى يگىلىكتەرمەن بىرگە ءسىز تۇلعا رەتىندە داميسىز. سوندىقتان ۇيالشاقتىقتى جەڭۋگە ۇمتىلىڭىز. جالعىز وتىرعاندا عانا كۇبىرلەمەي، وزگەلەرمەن سويلەسىپ تاجىريبە جاساۋعا تالپىنىڭىز.
بەسىنشىدەن، ءوزىمشىل بولىپ، ءوزىڭىزدى عانا ويلاماڭىز. ءبارى سىزگە عانا قاراپ تۇراتىنداي، سىزدەن باسقا ءىسى جوقتاي كورمەڭىز. اركىمنىڭ ءوز شارۋاسى، وزىنە ءتان كەمشىلىكتەرى بار. دەمەك، ءسىزدىڭ قاتە سويلەگەنىڭىزدە ولاردىڭ شارۋاسى جوق. ۇيرەنىپ جۇرگەن تىلىڭىزدە تارتىنباي سويلەي بەرىڭىز، الەۋمەتتىك جەلىدە پوست جازىڭىز، ءوز ويىڭىزدى سول تىلدە جەتكىزۋگە تىرىسىڭىز.
سونىمەن، ءتىل ۇيرەنەم، سول جولدا تابىسقا جەتەم دەسەڭىز، ۇيالشاقتىقتى جەڭىڭىز. ايتپەسە ەڭبەگىڭىزدىڭ ۲۶ پايىزى دالاعا كەتەدى.
© فوتو اشىق كوزدەردەن الىندى
