نۇر-سۇلتان. KazUnite – ەلىمىزدە بيزنەستىڭ ءتىلى نەگە ورىسشا؟ بۇل ماسەلە ءالى كۇنگە دەيىن وزەكتى. ساۋدا سالاسىنداعى ءتىل پروبلەماسىن قوعامنىڭ وزىنە اناليز جاساتۋ ءۇشىن KazUnite حالىقارالىق پورتالى الەۋمەتتىك ساۋالناما ۇيىمداستىرعان ەدى.

زەرتتەۋگە قويىلعان تالاپ ءار ادام جەكە ەلەكتروندى پوشتاسى ارقىلى تەك ءبىر رەت قانا جاۋاپ بەرۋگە مۇمكىندىك الدى. تامىز ايىنىڭ باسىندا ءۇش كۇنگە سوزىلعان ساۋالناماعا
۱۱۴ ادام قاتىستى. ساۋالنامادا ەكى سۇراق قانا قويىلدى. “ءسىز كورگەن جارنامانىڭ قانشا پايىزى قازاق تىلىندە؟” دەگەن سۇراق بويىنشا بىرنەشە جاۋاپ ۇسىنىلدى. ال “نەگە كوپشىلىك بيزنەسىن ورىس تىلىندە جۇرگىزگىسى كەلەدى؟” دەگەن سۇراق اشىق سۇراق بولدى. وعان ساۋالناماعا قاتىسقان ۱۱۴ تۇلعا ۱۱۴ ءتۇرلى جاۋاپ بەردى. ناتيجەسىن كودتاپ، جاۋاپتاردى مازمۇنى بويىنشا ۵ ساناتقا بولدىك.

قازاقشا جارنامانىڭ جيىلىگى

“ءسىز كورىپ جۇرگەن جارنامانىڭ قانشا پايىزى قازاق تىلىندە؟” دەگەن ساۋالناماعا قاتىسۋشىلارلىڭ باسىم بولىگى ۱۰-۳۰٪ دەپ جاۋاپ بەرگەن. بۇل قاتىسۋشىلاردىڭ ۴۰،۴ پايىزىن قۇرايدى. ال رەسپوندەنتتەردىڭ ۱۹،۳ پايىزى وزدەرى كورىپ جۇرگەن جارنامالاردىڭ ۱۰٪-دان اسپايتىن بولىگى عانا قازاقشا ەكەنىن ايتادى.
جاۋاپ بەرگەندەردىڭ ۱۴،۹ پايىزى بيزنەس جازبالاردىڭ ۵۰-۶۰ ٪ قازاقشا دەسە، قاتىسۋشىلاردىڭ ۱۱، ۴ پايىزى بيزنەستەگى قازاقشا جارناما كولەمى ۳۰-۵۰٪ دەپ كورسەتكەن.

بيزنەستىڭ ماقساتى – اقشا تابۋ

ەكىنشى سۇراق بويىنشا قازاقستانداعى كوپ ازاماتتىڭ كاسىپ باستاسا، جارناماسىن ورىسشا جازىپ، ءىس-قاعازدارىن، الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالارىن ورىسشا جۇرگىزۋ سەبەبىن ساۋالناماعا قاتىسۋشىلار ءارتۇرلى تۇسىندىرگەن. الايدا ولاردىڭ باسىم بولىگى بيزنەستىڭ مۇددەسى تىلگە قىزمەت ەتۋ ەمەس، تابىس تابۋ ەكەنىن مەڭزەگەن. ياعني جاۋاپ بەرگەندەردىڭ ۴۷،۳ پايىزى بيزنەس جاسايتىندار ءتىل ماسەلەسىن ەمەس، اقشا تابۋدى كوزدەيتىنىن ايتقان. ولاردىڭ پىكىرىنشە، بيزنەستى ورىس تىلىندە جۇرگىزۋ تابىستى بولۋعا جول اشادى. قازاقستاندا ورىس ءتىلىن ءبارى تۇسىنەدى دەگەن سەنىم بار. سوندىقتان تاۋارىن (قىزمەتىن) ساتىپ، تابىس تابۋدى عانا كوزدەگەن سوڭ كاسىپكەرلەر “بارىنە تۇسىنكتى ەتۋ” ءۇشىن جارناماسىن، جۇمىسىن ورىس تىلىندە جۇرگىزەدى. سونداي-اق بيزنەسىن، ونىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالارىن، بارلىق جارناماسىن ورىس تىلىندە جازۋ ورىس تىلىندە سويلەيتىن تۇتىنۋشىلاردى تارتۋ نيەتىنەن دەپ تۇسىندىرەدى.

قاتىسۋشىلاردىڭ ۳۲،۴ پايىزى بيزنەستى ورىس تىلىندە جۇرگىزۋگە سەبەپ بولىپ وتىرعان قۇلدىق سانا، ءالى كۇنگە دەيىن رەسەي جاققا جالتاقتاۋ دەپ ەسەپتەيدى. “ورىس ءتىلى وتارشىلار زورلىقپەن تاڭعان ءتىل بولعاندىقتان، تاۋەلسىزدىك الا تۇرا ءوز مەملەكەتتىك ءتىلىن مەنسىنبەي، ورىس ءتىلىن تاڭداۋ قۇلدىق سانانىڭ بەلگىسى” دەپ تۇسىندىرگەن.

سونىمەن قاتار بيزنەستە “جارنامانىڭ قازاق تىلىندەگى نۇسقاسىنىڭ ساپاسىزدىعىن”، “قازاقشا جارناما ءتىلىنىڭ قالىپتاسپاعانىن” تۇسىندىرگەندەر دە بار. ولار قاتىسۋشىلاردىڭ ۱۷،۵ پايىزىن قۇرايدى.

ال جاۋاپ بەرگەندەردىڭ تاعى ۱۳،۱ پايىزى قازاقستاندا قازاق تىلىنە دەگەن تالاپ جوعىن ايتىپ، بيلىكتى جانە قوعامنىڭ ءوزىن ايىپتاعان.

ۇلت تىلىمەن ۇيىسپايتىن ءماتىن بار

ءبىر كەزدەرى ەلوردادا قازاق تىلىنە دەگەن تالاپ كۇشەيىپ، اسىرەسە، بيزنەس سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن ورتا جانە شاعىن كاسىپورىنداردىڭ سىرتقى جارنامالىق كەلبەتىنە نازار اۋدارىلاتىن. سوڭعى كەزدە مۇنداي تالاپ باسەڭدەدى مە؟

بارىمىزگە بەلگىلى، قولدانىستاعى زاڭنامادا كەز كەلگەن جارنامانىڭ، كورنەكى اقپارات ءماتىنىنىڭ الدىمەن مەملەكەتتىك تىلدە جازىلۋى ءتيىس دەگەن تالابى بار. ەگەر جارناما تاراتۋدا بەلگىلەنگەن تالاپتار بۇزىلسا، جەكە جانە لاۋازىمدى تۇلعالارعا، شاعىن جانە ءىرى كاسىپورىندارعا دا ايىپپۇل سالۋ كوزدەلگەن. بىراق ۲۰۱۸ جىلدان بەرى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ كاسىپكەرلەردى تەكسەرۋ فۋنكتسياسى الىنىپ تاستالدى. مىنە، سودان بەرى قازاق ءتىلى ساۋدا، بيزنەس سالاسىندا قالتارىستا كەلەدى. بىلايشا ايتقاندا، زاڭدا كورسەتىلگەن تالاپتاردى ورىنداتۋعا ءالى كۇنگە دەيىن زاڭنامالىق نەگىز جوق.

نۇر-سۇلتان قالاسى تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساكەن ەسىركەپتىڭ ايتۋىنشا، باسقارما قىزمەتكەرلەرى ۲۰۰۰-داي كاسىپكەرگە زاڭ تالاپتارىن ءتۇسىندىرىپ، زاڭعا قايشى كەلەتىن ۶۰۰-دەن اسا جارنامالىق ءماتىندى الدىرتىپ تاستاۋعا نەمەسە قايتا تۇزەتىپ جازدىرتۋعا ىقپال ەتكەن. سوندا بۇل قاشانعا دەيىن جالعاسپاق؟ ارينە، ناقتى شارا قولدانىلماعاندىقتان، بۇل ولقىلىق وسىلاي جالعاسا بەرەدى. ءبىزدىڭ ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ ۹۰ پايىزى جارنامالىق ماتىندەردى تەك ورىس تىلىندە كورەتىنى سوندىقتان بولسا كەرەك.

“تىلدەن اقشا ماڭىزدى”

سونىمەن، بيزنەستە “تىلدەن اقشا ماڭىزدى” دەپ ويلايتىندار كوپ ەكەنىن جوعارىدا ايتتىق.

الايدا اشىق سۇراق بولعاندىقتان، ەكىنشى سۇراققا ەرەكشە جاۋاپ جازعاندار بولعان. اتاپ ايتساق، ساۋالنامادا “ورىس ءتىلدى تۇتىنۋشىلاردىڭ كوبى باي”، “ورىسشا جازساڭ، تاۋارىڭ تەز وتەدى”، “قازاقشا جۇرگىزسە، مەنسىنبەيدى”، “كسرو زامانىنان قالعان ستەرەوتيپ”، “ادامعا ءبىرىنشى كۇن كورۋ كەرەك، ءتىل ەمەس”، “ءبارى تۇسىنەتىن ورتاق ءتىل – ورىس ءتىلى”، “قازاقشا جازۋ مودا ەمەس” دەپ ويلايمىن” دەگەن جاۋاپتار دا بار.

ارينە، بيزنەس – الەۋمەتتىك جوبا ەمەس، ءبىرىنشى كەزەكتە پايدا. دەسەك تە ءجۇسىپ بالاساعۇن جازىپ كەتكەندەي، ساۋدانىڭ ءتىلى – قوعامنىڭ ءتىلى. دەمەك، بيزنەستى قازاقشا سويلەتپەي، قازاق ءتىلىنىڭ كوسەگەسى كوگەرمەيدى.

ال وتاندىق كاسىپكەرلەر پايدانى ۇلتتىق تىلمەن ۇشتاستىرا ءبىلۋى ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟

گۇلميرا ايماعانبەت