KazUnite – بىلتىر رەسەيدە ءباتيما بولەسىمقىزىنىڭ اتىنا ورىنبور قالاسىنان كوشە بەرۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسالىپ، قوعام بەلسەندىلەرى پەتيتسيا جاريالاعان بولاتىن. بالالار ءۇيىن باسقارعان جىلدارىندا ۱۵۰۰ جەتىم بالانى تاربيەلەپ، قاناتتىعا قاقتىرماي قامقور بولعان ءباتيما تازەكەنوۆاعا “مىڭ بالانىڭ اناسى” دەگەن اتاق بەرىپ، ەسىمىن ماڭگى ەستە قالدىرۋدى ارمانداعان يۋريي شاتۋنوۆ قايتىس بولارىنان از عانا ۋاقىت بۇرىن وسى ۇسىنىستى قولداپ، ءوزى ءجۇرىپ قول جينادى. قازاق اناسىنىڭ ەسىمىنىڭ وشپەگەنىن قالادى. بىراق ءانشى ارمانىنا جەتە الماي كوز جۇمدى.
“ەندى يۋرانىڭ وزىنە ەسكەرتكىش تاقتا قويۋ ماسەلەسى تۇر الدىمىزدا. ول قالاي شەشىلەر ەكەن؟” دەپ جازىپ جاتىر قوعام بەلسەندىلەرى ءباسپاسوز بەتتەرىندە. ازىرگە انشىگە ورىنبور قالاسىندا شاعىن مەموريال تاقتا قويىلىپتى. بالكىم، ورىنبور جەرىندە كەلەشەكتە قورعانسىز بالانى قۇشاعىنا قىسقان ءباتيما اناسى ەكەۋىنىڭ ءمۇسىنى بوي كوتەرەر… اق راۋشان گۇلدەرىمەن كومكەرىلگەن…
۱۹۸۰ جىلداردىڭ اياعىنا قاراي دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن، سول كەزدەگى جاستاردىڭ كۋميرى بولعان “لاسكوۆىي ماي” توبىنىڭ ءانشىسى يۋريي شاتۋنوۆ ءبىر سۇحباتىندا “جانىما ەڭ جاقىن ادام – ۆالەنتينا تازەكەنوۆا. ول مەنىڭ ەكىنشى انام”، – دەپ ايتىپ قالدى. شاتۋنوۆتىڭ جاقىن ادامى كىم ەكەن دەپ ۇنەمى جاڭالىقتارىنا قۇلاق ءتۇرىپ جۇرەتىن جانداردىڭ ءبىرى مەن دە الگى ادامنىڭ فاميلياسىنا ەلەڭ ەتە قالدىم.
ۆالەنتينا نيكولاەۆنا تازەكەنوۆا. ول كىم؟ شاتۋنوۆ نەگە ونى ەلجىرەي ەسكە الادى؟ بۇل ءبىر بايانى بولەك حيكايا.
ۆالەنتينا نيكولاەۆنا تازەكەنوۆا ۇزاق جىلدار رەسەيدىڭ ورىنبور قالاسىنداعى بالالار ءۇيىن باسقارعان ەكەن. سول بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن ءانشى يۋريي شاتۋنوۆ انام دەپ اتاعان كىسىنىڭ سۋرەتىنە ءۇڭىلىپ وتىرىپ، ونىڭ قازاق ايەلدەرىنە ۇقسايتىنى نازارىمدى اۋداردى. ەسىمى ورىسشا بولعانمەن، تەگى دە قازاقشا ءتارىزدى. عالامتور اقتارىپ، مالىمەت ىزدەستىرە باستادىم.
Wikipedia-دان “ۆالەنتينا نيكولاەۆنا تازەكەنوۆا – ءباتيما بولەسىمقىزى تازەكەنوۆا. ورىنبورداعى بالالار ۇيىنە باسشىلىق جاساعان ارداقتى ۇستاز. رەسەيدىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مۇعالىمى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، لۋنچارسكيي اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى. “۲ دارەجەلى وتان الدىنداعى قاجىرلى ەڭبەگى ءۇشىن” مەدالىنىڭ ەكى مارتە يەگەرى” دەگەن مالىمەت وقىدىم. بىراق ۇلتى تۋرالى اقپارات كەزدەستىرمەدىم. “ەسىمى ءباتيما، دەمەك قازاق” دەگەن ويىما بەكي ءتۇستىم.
عالامتور اقتارىپ وتىرىپ، “۲۰۱۵ جىلى ۲۱ قاڭتاردا ۇزاققا سوزىلعان دەرتتەن قايتىس بولدى” دەگەن اقپاراتپەن قوسا، قانشاما شاكىرتتەرىنىڭ قيماستىقپەن جازعان قوشتاسۋلارى ول كىسىنىڭ ءومىرى مەن تاعدىرى تۋرالى تەرەڭىرەك بىلۋگە جەتەلەدى.
ورىنبور قالاسىنداعى حالىقارالىق “قازاق ءتىلى” قوعامىنىڭ ءتورايىمى ساۋلە تايەكەشوۆاعا قوڭىراۋ شالىپ، ەسىمىن اتاعانىم سول ەدى: “و، ول كىسى اڭىز ادام عوي! كوزدەرى جاستى، جۇرەكتەرى جارالى، تاعدىرى اياماعان مىڭداعان بالاعا جۇرەگىنىڭ تورىنەن ورىن بەرىپ، انالىق ماحابباتىمەن ايالاعان بولمىسى بولەك عاجايىپ جان عوي. بىلەسىز بە، ول قازاق ايەلى،”- دەدى مەنىڭ نە سۇراعىم كەپ تۇرعانىن سەزگەندەي.
باسە، تۇيسىگىم الداماعان ەكەن. سۋرەتىنەن-اق قازاق انالارىنا ءتان ءبىر جىلىلىق پەن جايلىلىق اڭعارىلعان ەدى.
“بالالىق شاق دەگەن نە ەكەنىن بىلمەي، انا مەيىرىمىن اڭساي، جۇرەكتەرى ساعىنىشتان ورتەنە، بالالار ءۇيىنىڭ سۇپ-سۋىق تەمىر كەرۋەتىندە بۇك تۇسە تۇنجىراعان بالالاردىڭ ماڭدايىنان سيپاعان بىردەن ءبىر ادام ۆالەنتينا نيكولاەۆنا بولاتىن. قىزمەتكەرلەرىنە قويار تالابى تەمىردەي، ال بالالارعا دەگەن مەيىرىمى كولدەي، تابيعاتى مامىراجاي، دارحان پەيىلدى جان سانالى عۇمىرىن جەتىم بالالاردى تاربيەلەۋگە ارنادى،”-دەپتى باسىلىم بەتتەرىندە ءباتيما بولەسىمقىزى تۋرالى.
كسرو دەپ اتالاتىن الىپ مەملەكەت دامۋ ۇردىسىنەن جاڭىلىپ، ۱۹۸۶ جىلعى “قايتا قۇرۋ” اتالعان الاساپىران كەزەڭدە بالالار ءۇيىن باسقارعان ءباتيما بولەسىمقىزى مىقتى باسقارۋشىلىق قابىلەتى مەن بەدەلىنىڭ ارقاسىندا جەتىم بالالارعا ارنالعان مەكەمەنى قۇلدىراتپاي قيىندىقتان الىپ شىعىپتى. تاعدىر-تالايى تاس جەتىم ەتكەن بالالاردى تاربيەلەپ، ءبىلىم بەرۋمەن قاتار، وتباسى مەيىرىمىن سەزىنەتىندەي جاعداي قالىپتاستىرۋعا بار كۇشىن سالىپتى دەسەدى. وسىلايشا ۳۰ جىلدان استام تەك ورىنبور قالاسىنداعى عانا ەمەس رەسەيدىڭ باسقا دا وڭىرلەرىندە اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالعان بالالاردى تاربيەلەيتىن بىرنەشە مەكەمەنى باسقارادى. ول جۇرەگى شەرلى بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ تەك ۇستازدىڭ ۇستازىنىڭ عانا قولىنان كەلەتىن قيىن دا جاۋاپتى جۇمىس ەكەنىن ۇققان جانداردى اينالاسىنا جيناي ءبىلدى.
بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرىن ءوز بالالارىنداي كورىپ، بار يگى ءىستى جانىن سالا ىستەيتىن ءباتيما بولەسىمقىزىن قالا، وبلىس باسشىلارى ەرەكشە سىيلاپ، بارلىق باستامالارىن قولدايتىن.
ال بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى مەن مىڭداعان تۇلەكتەر ءباتيما اپايدى “ماما” دەپ اتاپتى. بىرەۋدى ءجاي عانا “ماما” دەپ اتاي سالۋ مۇمكىن ەمەسى بەلگىلى عوي.
“مەن ۳۲ جىلدان بەرى جەتىم بالالاردى تاربيەلەپ كەلەم. بىردە-ءبىر شاكىرتىم ميليتسيانىڭ ەسەبىندە تۇرمايدى. بارلىق تۇلەكتەر عىلىم-ءبىلىم، ونەر، سپورتقا قۇشتارلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ءۇش تۇلەگىمىز ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامداسا، تاعى ءبىر تۇلەگىمىز يۋرا شاتۋنوۆ حالىقتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنگەن تانىمال ءانشى” دەيدى سۇقباتتارىندا ءباتيما بولەسىمقىزى.
۱۹۸۶-۱۹۹۱ جىلدار ارالىعىندا بۇكىل كسرو حالقىن ەلەڭ ەتكىزىپ، انىمەن ەلىتكەن “لاسكوۆىي ماي” توبىنىڭ دا باسىندا ءباتيما بولەسىمقىزىنىڭ تۇرعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. ۱۹۸۵ جىلى اناسى قايتىس بولىپ، اكەسى قامقورلىعىنا الماي جەتىم قالعان ۱۱ جاسار يۋرا شاتۋنوۆتى دالادا قاڭعىپ جۇرگەن جەرىنەن قۇزىرلى ورىندار ۇستاپ الىپتى. ءبىلىم سالاسى باسشىلارى، قۇقىق قورعاۋ ورىندارى قاڭعىباس عۇمىر كەشكەن جەتكىنشەكتىڭ تاعدىرىن تالقىلاپ جاتقان كەزدە ءباتيما بولەسىمقىزى ءوزى باسقاراتىن بالالار ۇيىنە تاربيەلەۋگە ۇسىنىس جاسايدى. سول ساتتەن باستاپ، دالا كەزگەن سوتقار بالانى ەرەكشە قامقورلىعىنا الىپ، انالىق مەيىرىممەن جۇرەگىنە جول تابادى. بالالار ءۇيىنىڭ قابىرعاسىنداعى حوككەي ۇيىرمەسىنە قاتىستىرىپ، ومىرگە دەگەن كوزقاراسىن وزگەرتۋگە سەبەپشى بولادى. ءتىپتى، گيتارا تارتىپ، ءان ايتۋعا قۇمارلىعىن بايقاپ، ونەرگە باۋليدى. بەلگىلى كومپوزيتور سەرگەي كۋزنەتسوۆكە تابىستاپ، يۋرا كومپوزيتوردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ەڭ العاشقى ءانىن بالالار ءۇيىنىڭ اكت زالىندا ورىنداعان ەكەن.
“لاسكوۆىي ماي” توبى وسىلايشا ورىنبور قالاسىنداعى بالالار ۇيىندە ءباتيما بولەسىمقىزىنىڭ قولداۋىمەن قۇرىلىپتى. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە “لاسكوۆىي ماي” بۇكىل ەلگە تانىلدى. ۱۱-۱۲ جاسار ءجاسوسپىرىم بالالاردىڭ پەرىشتەدەي پاك ۇندەرى ميلليونداعان جۇرەكتەردى جاۋلاپ الدى. جۇلدىزدى عۇمىرلارى بەس جىلدان ءسال اسىپ جىعىلاتىن “لاسكوۆىي ماي” توبى كەڭەستىك جۇيە ىدىراعان جىلى تاراپ، شاتۋنوۆ جەكە ءانشى رەتىندە ونەردەگى ءوز جولىن دارا سالۋعا شەشىم قابىلدايدى.
بۇگىندە گەرمانيادا تۇراتىن ءانشى رەسەيگە گاسترولدىك ساپارلارى بارىسىندا ارنايى ورىنبور قالاسىنداعى بالالار ۇيىنە بارىپ، ءباتيما بولەسىمقىزىمەن بالالىق شاعى تۋرالى، بالالاردىڭ بولاشاعى تۋرالى اڭگىمەلەسىپ، ءتۇرلى كەزدەسۋلەر دە وتكىزىپتى.
“ءباتيما بولەسىمقىزى مەن ءۇشىن ورنى بولەك ادام ەدى. ول ماعان جىلۋلىق پەن انا ماحابباتىن سىيلاعان جان. ارامىزدا ەندى جوق دەگەندى ويلاۋدىڭ ءوزى جانىمدى اۋىرتادى. ول وتە مەيىرىمدى، ادال دا تازا، تەڭدەسى جوق جان ەدى. ءباتيما بولەسىمقىزىنىڭ جاساعان جاقسىلىقتارىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. مەن ءۇشىن ورنى تولماس قازا. مەن ءباتيما بولەسىمقىزىن ماڭگى ەسىمدە ساقتايمىن” دەيدى ءباتيما انانىڭ جانىنا ەڭ جاقىن ساناعان شاكىرتى يۋرا شاتۋنوۆ. شىن مانىندە شاتۋنوۆتى ءومىرىنىڭ قيىن كەزەڭىندە باۋىرىنا باسىپ، قامقورلىعىنا الىپ، تاعدىرىن جاقسى ارناعا بۇرعان ءباتيما بولەسىمقىزى ونىڭ تۋعان اناسىنداي بولعان ەدى. يۋريي شاتۋنوۆ سۇقباتتارىندا بالالار ۇيىندەگى انام دەپ ءجيى ايتادى.
“جەتىمدىك ۇلت تاڭدامايدى. ومىردە ءبىر رەت ساتقىندىق كورگەن بەيكۇنا بالالارعا ەكىنشى رەت وپاسىزدىق جاساۋعا قۇقىمىز جوق!” ءباتيما بولەسىمقىزىنىڭ جەتىم بالالاردى جان-تانىمەن وسىلاي قورعاشتاۋى جانىڭدى ەلجىرەتەدى.
“مەن ءوزىم باسقاراتىن بالالار ءۇيىنىڭ ءاربىر تاربيەلەنۋشىسىنىڭ دە، تۇلەگىنىڭ دە تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپتىمىن. ولار وتاۋ قۇرارىندا باتامدى سۇراپ كەلەدى. جۇمىسقا ورنالاسۋلارىنا قول ۇشىمدى سوزام. پاتەر الۋلارىنا قولداۋ جاسايمىن. ءتىپتى، بالالارىن بالاباقشاعا ورنالاستىرۋعا دەيىن كومەگىمدى ايامايمىن. ولار مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ءمانى”. وسىلاي جەتىم بالالارعا عۇمىرىن ارناعان ءباتيما بولەسىمقىزىن كوپشىلىك “كوپ بالالى انا” دەپ اتاپتى.
ءباتيما انانىن جارى اقان بەكسەيىتوۆ تە بالالار ۇيىندە حوككەي كومانداسىندا جاتتىقتىرۋشى بولىپ ەڭبەك ەتىپ، قانشا بالانى سپورتقا باۋلىپتى.
“حوككەيشى بالالار جارىستاردان جۇلدەسىز ورالمايتىن. قازىر دە بۇل حوككەي كومانداسى ورىنبور وبلىسىنداعى ەڭ كۇشتى كوماندا سانالادى. ولار ءاربىر جەڭىسىن ومىردەن وزعان سۇيىكتى جاتتىقتىرۋشىلارى اقان بەكسەيىتوۆتىڭ رۋحىنا ارناپ كەلەدى…”
مەيىرىمدى قوس جۇرەك تاعدىر ماڭدايىنان سيپاماعان تالاي بالانى وسىلايشا ءومىردىڭ اساۋ تولقىندارىنان اراشالاۋعا ات سالىسقان ەكەن-اۋ…
ءباتيما بولەسىمقىزى تازەكەنوۆا زەرتتەۋگە، تانىتۋعا، يگى ءىسىن ونەگە ەتۋگە بولاتىن تۇلعا ەكەنىنە كوزىم جەتتى.
ول يۋرا شاتۋنوۆقا عانا ەمەس، بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن قانشاما بالاعا انا بولعان قازاقتىڭ قاراپايىم ايەلى.
قازاق ايەلى دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى ماعان سەتىنەگەن سەنىمنىڭ جىگىن بىلدىرمەي بۇتىندەي الاتىن، ۇزىلگەن ۇمىتتەردى جالعاي الاتىن، مەيىرىمنىڭ، كەڭدىكتىڭ، دانالىقتىڭ ۇلگىسىندەي سەزىلەدى. مىنە، يۋريي شاتۋنوۆ جانىنا جاقىن تۇتقان، اناسىنداي كورگەن قازاق ايەلى ءباتيما بولەسىمقىزى تازەكەنوۆا وسىنداي ادام.
